بنتونیت خوراک دام و طیور از جمله مواد معدنی طبیعی بوده که در جیره غذایی دام و طیور به منظور قارچ کشی به مقدار 3 تا 10 درصد استفاده می شود. بنتونیت خوراک دام و طیور در واقع نوعی خاک رس جاذب بوده که عملکرد اصلی آن در از بین بردن سموم قارچی مانند مایکوتوکسین ها از جیره های غذایی و سیستم گوارشی دام و طیور است.
به علاوه بنتونیت خوراک دام و طیور در کنار سم زدائی بسیار قوی که انجام میدهد؛ منجر به تقویت مخاط روده و تولید بیشتر اپی تلیوم می گردد. ضمن این که این ماده حاوی مقادری از عنصر کلسیم، پتاسیم و سدیم است که در رشد و سلامت دام اهمیت بسیار زیادی دارد.
چرا باید از بنتونیت خوراک دام و طیور استفاده کنیم؟
بنتونیت خوراکی یا همان بنتونیت خوراک دام و طیور همانطور که قبل تر هم عنوان شد، نوعی خاک رس چند وجهی است که در دو نوع بنتونیت کلیسم دار و بنتونیت سدیمی مورد استفاده قرار می گیرد. داشتن خاصیت جذب در این ماده معدنی موجب کاهش آلودگی های روده و از بین رفتن سمومی مثل مایکوتاکسین ها شده و همچنین با توجه به دارا بودن مواد مغذی باعث رشد بیش از پیش وزن حیوان گشته است.
2 نقش اصلی بنتونیت خوراکی چیست؟
در بنتونیت معدنی مقادیری از عناصر آهن، سیلیسیم، کلسیم و سدیم به صورت یون قابل جذب وجود دارد و همین عناصر بنتونیت را تبدیل به یک ماده مغذی در جیره غذایی دام و طیور کرده است. از بنتونیت خاک رس معمولا برای خوراک سازی (خوراک پلت شده) مصرف شده و یا به عنوان تاکسین بایندر در سیلو های نگهداری جیره دام و طیور استفاده می شود و ٢ نقش اساسی دارد.
نقش اول: از بنتونیت به عنوان یک ماده میکروب کش و گند زدا در خوراک دام و طیور و سیستم گوارش حیوان استفاده می شود؛ در نتیجه میزان شیوع بیماری ها و مرگ و میر در گله یا مرغداری به حداقل می رسد.
نقش دوم: با وجود ریز مغذی های مختلف در بنتونیت، این ماده باعث رشد بهتر و بیشتر حیوان می شود و وزن آن ها را نیز افزایش می دهد. انواع خاک رس با درصد مشخص ، انرزى بدن حيوانات را افزايش داده وبا كاهش سرعت عبور جیره غذایی مصرف شده از روده ها، با عث ترشح بیشتر آنزیمهای روده و در نتیجه هضم وجذب بهتر مواد خوراکی می شود.
خواص مهم بنتونیت
از بزرگترین مزایا و خواص بنتونیت خوراک دام و طیور می توان به خاصیت دفع فلزات سنگین و سموم قارچی اشاره کرد که با اضافه کردن در جیره غذایی این اقدام را انجام میدهد. ضمن این که این ماده به دلیل دارا بودن خاصیت جذب آب و مایعات می تواند بستر طیور را خشک نگه دارد و گندزدایی از محیط را انجام دهد. بنتونیت خوراکی با ایجاد یک کمیلکس نا محلول سبب می شود تا آفلاتوکسین ها از طریق سیستم گوارش دام و طيور جذب نشود.
نقش بنتونیت در خوراک دام
توکسین بایندرها موادی جاذب هستند که شامل کانی‌های آلومینوسیلیکات مانند بنتونیت و یا کانی‌های غیر رسی نظیر زغال اکتیو، مخمرها، باکتری‌های لاکتوباسیلوس، برخی گیاهان و آنزیم‌ها می‌باشند. این مواد با جذب سموم و جلوگیری از فعالیت قارچ‌ها و کپک‌ها، به طور موثری از ایجاد و تکثیر سموم جلوگیری می‌کنند. به‌عنوان مثال، مواد جاذب نظیر بنتونیت کلسیمی یا بنتونیت سدیمی، با جذب آب و مواد مغذی مورد نیاز قارچ‌ها، مانع از رشد آن‌ها و تولید سم می‌شوند.
یکی از سمومی که احتمال وجود آن در جیره غذایی گاو بسیار بالا است، آفلاتوکسین است؛ سمی که توسط آلاینده‌های قارچی تولید می‌شود و سلامت گله را به شدت تهدید می‌کند. این سم می‌تواند از بدن گاو به شیر منتقل شود و اثرات منفی بر سلامت مصرف‌کنندگان نیز داشته باشد. استفاده از خاک رس در خوراک دام، به ویژه بنتونیت، موجب می‌شود که این سموم در دستگاه گوارش دام جذب شده و بدون ورود به جریان خون، از بدن حیوان دفع شوند. بنتونیت دامی همچنین باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی دام و کاهش التهاب‌های کبدی ناشی از فعالیت سم آفلاتوکسین می‌شود.
علاوه بر این، خاک بنتونیت دارای ظرفیت بافری بالایی است که به بهبود تغذیه نشخوارکنندگان کمک می‌کند. مصرف بنتونیت در خوراک دام تاثیرات مثبت متعددی دارد که شامل بهبود کیفیت تخمیر در معده، افزایش جذب پروتئین، بهبود متابولیسم نیتروژن، افزایش راندمان غذایی، کاهش عوامل بیماری‌زا و همچنین جذب و دفع آفلاتوکسین‌ها می‌شود.
بنتونیت دامی
با توجه به تحقیقات انجام شده در صورتی که فقط 4 درصد بنتونیت دامی را به جیره غذایی دام ها اضافه کنیم وزن گله و همچنین خوراک آن ها بهبود پیدا می کند؛ به علاوه ضریب تبدیل خوراک در سیستم گوارش نیز بهبود می یابد. البته که تغذیه دام با موادی مثل بنتونیت و زئولیت که دارای خاصیت بافری هستند، و توان تبادل یونی دارند، می تواند میزان عوارض ناشی از مصرف زیاد مواد غذایی متراکک در نشخوار کننده ها را کاهش دهد.
تاثیر بنتونیت در خوراک طیور
با توجه به تحقیقات صورت گرفته، افزودن 4 درصد بنتونیت کلینوپتیلولیت به خوراک دام و طیور مثل بوقلمون می تواند باعث کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی در سیستم گوارشی شود و تجزیه پروتئین را نیز افزایش دهد. این امر باعث جلوگیری از ایجاد مسمومیت آمونیاکی در گله می شود.
بنتونیت به علت انتقال بار الکتریکی و سطح وسیع ، با مداخله در انتقال پروتوزوآهای مژک دار موجب کاهش نرخ دستگیری باکتری ها شده و میزان جمعیت باکتری های مفید دستگاه گوارش دام را افزایش می دهد. همچنین بنتونیت قادر به جذب اسید های آمینه بوده و آن ها را در مقابل تخمیر در شکمبه محافظت می کند تا به میزان بیشتری در اختیار بدن حیوان قرار گیرد. مصرف بنتونیت ، پروتئین را نیز از تاثیر آنزیم های تخمیر کننده محافظت نموده و جذب آن را ماثر تر و سریع تر می کند.
مزایای استفاده از بنتونیت در خوراک گاو
کاهش سموم آفلاتوکسین و سموم قارچی: بنتونیت با خاصیت جذب بالا، آفلاتوکسین و سموم قارچی را از جیره غذایی حذف کرده و خطرات آن‌ها را کاهش میدهد.
بهبود تجزیه‌پذیری مواد خوراکی: باعث بهبود هضم و جذب مواد مغذی در سیستم گوارشی دام می‌شود.
خاصیت بافری برای تنظیم pH: بنتونیت با خاصیت بافری خود از افزایش اسیدیته (اسیدوز) سیستم گوارشی گاو جلوگیری می‌کند.
نقش بنتونیت در خوراک دام و طیور
خواص کلیدی بنتونیت برای دام‌های نشخوارکننده شامل موارد زیر است:
تنظیم pH گوارش:
از افزایش اسیدیته جلوگیری کرده و تعادل اسیدی-بازی در سیستم گوارش دام را حفظ می‌کند.
دفع فلزات سنگین و سمی:
به حذف مواد مضر از بدن دام کمک می‌کند.
افزایش کیفیت شیر:
به دلیل بهبود فرآیند تخمیر داخلی، کیفیت و ارزش تغذیه‌ای شیر را ارتقا میدهد.
جذب و نابودی آفلاتوکسین:
به عنوان یک توکسین‌بایندر، فعالیت قارچ‌ها را محدود کرده و سموم آفلاتوکسین را جذب و حذف می‌کند.
افزایش استحکام خوراک پلت:
بنتونیت خوراکی به دلیل چسبندگی بالا، خوراک پلت‌شده را بهبود می‌بخشد.
کاهش نفخ:
از مشکلات گوارشی و نفخ ناشی از هضم نامناسب جلوگیری می‌کند.
کاهش هزینه جیره غذایی:
به علت قیمت مناسب، گزینه‌ای اقتصادی برای تغذیه دام محسوب می‌شود.
افزایش وزن گله:
با هضم کامل‌تر مواد غذایی، دام را به مصرف بیشتر خوراک ترغیب کرده و منجر به افزایش وزن می‌شود.
پیشگیری از مسمومیت آمونیاکی:
از مشکلات مرتبط با تغذیه دام با اوره، نظیر مسمومیت آمونیاکی، جلوگیری می‌کند.
مزایای بنتونیت در خوراک گاو و دام
بنتونیت یکی از افزودنی‌های مؤثر در تغذیه دام است که مزایای زیادی برای بهبود سلامت و افزایش بهره‌وری گله دارد. در ادامه به ویژگی‌ها و خواص این ماده پرداخته می‌شود:
خواص و مزایای بنتونیت در خوراک گاو و دام‌های نشخوارکننده
1. کاهش سمیت آفلاتوکسین و سموم قارچی:
بنتونیت به عنوان یک جاذب قوی، سموم قارچی نظیر آفلاتوکسین را از جیره غذایی حذف کرده و از انتقال آن به محصولات دامی مانند شیر جلوگیری می‌کند.
2. تنظیم pH گوارش:
خاصیت بافری بنتونیت مانع از افزایش اسیدیته در سیستم گوارشی دام شده و خطر ابتلا به اسیدوز را کاهش میدهد.
3. بهبود فرآیند تخمیر داخلی:
باعث افزایش کیفیت شیر و بهبود هضم مواد مغذی در معده دام می‌شود.
4. دفع فلزات سنگین و مواد سمی:
با جذب و دفع فلزات مضر، از تأثیرات منفی آن‌ها بر سلامت دام جلوگیری می‌کند.
5. افزایش جذب مواد مغذی و پروتئین:
به بهبود متابولیسم نیتروژن و جذب پروتئین کمک می‌کند، که منجر به افزایش راندمان غذایی می‌شود.
6. کاهش نفخ و مشکلات گوارشی:
بنتونیت با بهبود هضم و کاهش گازهای مضر، از مشکلاتی نظیر نفخ جلوگیری می‌کند.
7. نقش توکسین‌بایندر:
فعالیت قارچ‌ها را محدود کرده و سموم آن‌ها را به دام می‌اندازد و از بدن دفع می‌کند.
8. کاهش هزینه‌های تغذیه:
بنتونیت به دلیل قیمت اقتصادی، هزینه جیره غذایی دام را به‌طور قابل‌توجهی کاهش میدهد.
9. افزایش وزن دام:
با هضم بهتر مواد غذایی، دام را به مصرف بیشتر خوراک ترغیب کرده و موجب افزایش وزن گله می‌شود.
10. پیشگیری از مسمومیت آمونیاکی:
بنتونیت از ایجاد مسمومیت آمونیاکی ناشی از تغذیه دام با اوره جلوگیری می‌کند.
11. افزایش پایداری خوراک پلت:
به دلیل خاصیت چسبندگی بالا، کیفیت و استحکام خوراک پلت‌شده را بهبود می‌بخشد.
جمع‌بندی
استفاده از بنتونیت در خوراک دام مزایای قابل‌توجهی برای بهبود کیفیت تغذیه، سلامت دام و کاهش هزینه‌های تولید دارد. این ماده با خواص منحصر‌به‌فرد خود، ابزاری مؤثر در افزایش بهره‌وری و کاهش خطرات گوارشی و سموم است.
